Montessori rehberinin, çocuk ve hazırlanmış çevre arasındaki bağlantısı
Montessori eğitim sisteminde başarının sırrının arkadasında üç önemli unsur bulunmaktadır. Hazırlanmış çevre – özgürlük ve Disiplin – Montessori rehber. Maria Montessori kitaplarında ve konuşmalarında sıkça rehber kavramına yer verir. Öğretmen yerine rehber kelimesini kullanmak istemiştir çünkü ona göre biz çocuklara bilgi öğretmiyoruz onlar doğuştan getirdikleri değerlerini ve potansiyelin açığa çıkması için sadece rehber oluyoruz. Montessori sistemini diğer sistemlerden ayıran en önemli yönünde Montessori Rehberidir. Bu kavramı bir üçgene benzetirsek eğer çocuk ve çevreyi bir araya getiren temel unsur rehberdir. Eğitimin kalitesini de rehberin nitelikleri ve kendini yaptığı işe adamış olması önemli bir kriteri oluşturur.
Maria Montessori öğretmen eğitimleri sırasında çocukların eğitimine önemsediği kadar öğretmenlerin ruhsal gelişimini katkı sağlayacak konuşmalarda bulunmuştur. “Öğretmenin vizyonu, bilim adamınınki gibi kesin ve azizinki gibi manevi olmalıdır. Bilime hazırlık ve kutsallığa hazırlık yeni bir ruh oluşturmalıdır, çünkü öğretmenin tutumu aynı anda olumlu, bilimsel ve manevi olmalıdır. Olumlu ve bilimsel, çünkü yapması gereken kesin bir görevi var ve kendini gerçekle sıkı bir gözlem yoluyla doğrudan ilişkiye sokması gerekiyor… (Dr. Maria Montessori, ‘The Advanced Montessori Method – I ‘, Clio Press Ltd, 107)
Rehber çocuklarla çalışmadan önce kendiyle çalışmış, ruhsal sürecinde bilgi sahibi olan ve çocuklar enerjisine yönetme gücüne sahip bir birey olması beklenir.
Montessori rehberin en önemli görevi çocukların doğuştan getirdiği gücünü yönetmesi için onlara rehber olmasıdır. Çocuklar her gelişim döneminde farklı ihtiyaçlar ve istekleri, talepleri olmaktadır. Onun ihtiyaçlarını rehber gözlemler ve ona göre hareket eder. Örneğin 3-6 yaş sınıflarında çocuklar düzene karşı hassastırlar, öğretmenin sunum verirken olabildiğince yavaş adımlarla göstermesi ve çalışmasını aynı düzende sunması çok önemli bir unsurken, ilkokul sınıflarında öğretmenin kullandığı kelimelerin öğrencinin gelişim seviyesine hitap etmesi net ve sade ifadelerle onların sorgulamasını sağlamak gelişimlerini destekleyen önemli davranışlardır. Rehberin en önemli görevi çocuğu çok iyi tanıması, gözlem yapması ve ihtiyaçlarını tespit ederek uygun ortam ve koşulların hazırlamasıdır.
Maria Montessori çalışmalarında sıkça öğretmenin nitelikleri ve özellikleri hakkında bilgi verir ve bir çocuk kadar önemserdi. Çünkü hazırlanmış bir çevrenin canlı bir parçasıdır. “Artık yetişkinin çocuğun çevresinin bir parçasıdır; yetişkin, çocuğa engel olmadan ve büyüme ve gelişme için gerekli faaliyetlerde çocuğun yerine geçmeden, çocuğun ihtiyaçlarına göre kendini ayarlamalıdır. ” (Dr. Maria Montessori, ‘Çocukluğun Sırrı’, Orient Longman Limited,)
En temel amacı çocukların öz farkındalıklarını kazanmalarında rehberlik etmesidir ve çocuğun hazırlanmış ortama güvenini kazanarak öğrenme sürecini başlatan kişidir aynı zamanda. Bir rehberin birçok niteliğe sahip olması beklenir bunlardan birkaçını yazımda paylaşıcım.
Entelektüel Bilgi : Çocuklara güncel konulardan konuşabilecek düzeyde bilgi sahibi olması gündemi takip etmesi beklenir. Örneğin uzay ve gezegenleri anlatırken son dönemde yapılan keşifleri araştırarak çocuklar en güncel bilgiyi sunmalıdır.
Dünya Vatandaşı: Çocukların yetiştirirken ve onlarla ders sunarken bir vizyon sahiptir. Onların sadece bulundukları zamana, toplumun kültürüne hazırlamaz dünya hakkında geniş bilgiye sahiptir ve onları her konuda aydınlatır. Çocuklar bu okuldan mezun oldukların da Montessorin hedefi bir dünya insanları olmasını arzulamıştır.
Farklılıklara saygı duyan : Farklı kültürden, farklı ırktan çocuklarla çalışabilir. Her çocuğun özgün bir birey olduğunu göz önünde bulundurarak. Onların gelecekte bir birey olacaklarını düşünerek kişiliklerine, fikirlerine, yaşam biçimlerine saygı duyması beklenir. Özellikle kendi kültüründen farklı değer ve inançları varsa eğer rehberin bunları öğrenerek çocukların ihtiyaçlarını göz önüne alarak dikkat etmelidir.
Çözüm Üreten : Sınıf içinde karşılaştığı sorunlara farklı çözüm yolları geliştiren birisi olmaya özen gösterir.
Yaratıcı : Bir rehberin hayal dünyası gelişmiş, Farklı fikirlere açık her gün yeni öğrenme peşinde olan , özgün ürünler ortaya koymadan zaman ve emek harcıyan bir bireydir aynı zamanda.
Duygusal Zeka : Çocukların gelişimin en önemli bir parçası da duyguların farkında olması ve toplum içinde yönetmeyi öğrenmesi önemli bir kriterdir. Zeka kapasiteleri ne kadar yüksek olursa olsun bir çocuk duygularını yönetmeyi bilmiyorsa eğer, potansiyelini ile öz benliği arasında sıkışır ve gelişimsel problemler ortaya çıkar.
Güvence ve İlham veren: Bir rehberin en önemli görevi çocukla güven bağı kurmasıdır. Bir çocuk öğretmenine güven duyarsa onunla iletişime geçer ve öğrenme yolculuğu başlar. Öğrenme yolculuğunda ikinci önemli adım çocuğun ilham verici sunumlar yapmasıdır. Rehberin sunumu on-beş dakika sürer çocuk onu bütün bir gün veya hafta düşünür merak eder, araştırır ve sorgular. Bu süreçte bir çok beceri geliştirirken kendini keşfeder.
Montessori rehberinin çevrenin bir parçası olmadan önce yapması gereken üç ana önemli hazırlık :
Montessori rehberi;
1. Çevrenin gözlemcisidir; Her fırsatta sınıfı korur ve gözler. Çocuğun bağımsızlığını kazanması ve kendi başına öğrenmesine katkı sağlaması için çevreyi hazırlama ve düzenleme görevi vardır. Sınıfın en küçük bireyinde en büyük yaş grubuna göre hazırlık yapar.
2. Çocuğun gözlemcisidir; Çevrenin içinde çocuğun hareketini takip eder. Çalışmaya zihinsel hazırlık sürecini kapsar. Çocuğun ilgisini, ihtiyaçlarını Çocuğun ihtiyaçlarını analiz ettikten sonra uygun dersleri sunar, merak düzeyini ve sosyal ilişkileri hakkında bilgi sahibi olur.
3. Eğitimci ders verir; Çocuğun hazırlanmış çevre içinde yönergeye ve sunuma ihtiyaç duyar. Çocuğun bilgi düzeyine göre kolaydan zora doğru bir sunum sıralaması yapılır. Her alanda dengeli bir biçimde çocuklara ders sunumları yapılır ve çocuğun kendi başına çalışması için yalnız bırakılır. “Çocuğu materyali kullanma konusunda yönlendirme görevinde öğretmen iki farklı dönemi birbirinden ayırmalıdır. İlkinde çocuğu materyalle tanıştırır ve materyali kullanmaya yönlendirir. İkincisinde ise konuyu aydınlatmak için müdahale eder. Farklılıkları kendi kendiliğinden çabalarıyla ayırt etmeyi zaten başarmış bir çocuk. O zaman, eğer gerekiyorsa, bir çocuğun edindiği fikirleri belirleyebilir ve ona algıladığı farklılıkları tarif etmesi için kelimeler sağlayabilir.” (Dr. Maria Montessori, ‘Çocuğun Keşfi’, Clio Press Ltd, 153)
Kaynaklar
- Çocuğun Keşfi, Maria Montessori, Kaknüs Yayınları (2016)
- AMI Web Sitesi